Wytyczne z zakresu ochrony lasu oparto na następujących podstawach:

-        wytyczne Instrukcji Urządzania Lasu z 2023 roku,

-        wytyczne Instrukcji Ochrony Lasu z 2023 roku,

-        ustalenia Narady Techniczno-Gospodarczej.  

Ocena zdrowotnego i sanitarnego stanu lasu

Nadleśnictwo Pomorze położone jest w północno-wschodniej części województwa podlaskiego i obejmuje swoim zasięgiem północną części Puszczy Augustowskiej. Obszar ten jest jednym z rejonów o najniższym stopniu zagrożenia imisjami przemysłowymi. Na jego terenie nie istnieją zakłady przemysłowe będące głównym źródłem zanieczyszczeń. Jedynie lokalne kotłownie oraz zanieczyszczenia z gospodarstw wiejskich powodują emisję związków do atmosfery.

Zagrożenie lasu przez czynniki abiotyczne

Największym potencjalnym zagrożeniem dla lasów Nadleśnictwa Pomorze jest ryzyko wystąpienia huraganowych wiatrów lub trąb powietrznych. Huraganowe wiatry, oprócz wyrządzania bezpośrednich szkód, są czynnikiem osłabiającym drzewostany. Uszkodzenia koron, pni, strzał oraz systemów korzeniowych powodują bardzo szybkie zasiedlanie drzew przez szkodniki wtórne. Wichury o dużym nasileniu, powodujące znaczne szkody
w drzewostanach, występowały na terenie nadleśnictwa między innymi w latach 1996, 2000, 2002. Poczynając od roku 2004 rozproszone szkody od wiatrów występują praktycznie corocznie.

Kolejnym istotnym zagrożeniem drzewostanów jest okiść, czyli mokry przymarzający śnieg, łamiący gałęzie i całe drzewa. Zjawiska takie występowały np., w latach 1996, 2001.

Istotny wpływ na stan sanitarny i zdrowotny drzewostanów mają powtarzające się co parę lat susze powodujące obniżenia poziomu wód gruntowych. W ostatnim czasie susze dotykające lasy Nadleśnictwa Pomorze wystąpiły w latach 1992-1995, 2000-2003 i 2005-2006.

Zagrożenie lasu przez czynniki biotyczne

W Nadleśnictwie Pomorze prowadzona była stała kontrola stanu sanitarnego lasu mająca na celu prognozowanie zagrożeń. Wzmacniano naturalną odporność ekosystemów leśnych, między innymi poprzez dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do warunków siedliskowych oraz zwiększania ich zróżnicowania przez wprowadzanie jak największej ilości gatunków drzew i krzewów domieszkowych.

Powtarzające się cyklicznie upalne lata z małą ilością opadów i bezśnieżne zimy,
a także lata deszczowe i śnieżne zimy powodują duże wahania poziomu wód gruntowych. Takie zjawiska powodują osłabienia drzewostanów co w efekcie prowadzi do zamierania drzew, rozwoju korników, a nawet może być przyczyną gradacyjnego wystąpienia owadów.  Przeciwdziałanie skutkom takich niekorzystnych zjawisk w Nadleśnictwie Pomorze polega na zwalczaniu populacji kornika drukarza poprzez wyznaczanie i usuwanie drzew trocinowych, stosowanie metody rotacyjnej, wywóz z lasu i korowanie drzew zasiedlonych. Pomocniczo wykładano pułapki klasyczne i feromonowe.

Drzewostany świerkowe rosnące na torfach w których nastąpiło znaczne obniżenie poziomu wody zostały znacznie osłabione. Tak znaczne osłabienie drzew było bezpośrednią przyczyną, nie notowanego do tej pory gradacyjnego wystąpienia miechuna świerkowca Physokermes piceae. Szkody spowodowane przez miechuna wystąpiły na powierzchni około 202 ha. w tym na powierzchni około 99 ha zaszła konieczność usunięcia obumarłych drzew.

W nadleśnictwie przeprowadza się jesienne poszukiwania szkodników sosny oraz kontrolę występowania brudnicy mniszki. Nie stwierdzono zagrożenia ze strony tych owadów.

Zagrożeniem w skali nadleśnictwa są grzyby (huby i opieńka), powodujące znaczne uszkodzenia w odziomkowej części drzew. Prowadzone jest mechaniczne zwalczanie grzybów poprzez wyrywanie i niszczenie zasiedlonych drzewek w uprawach. W szkółce wykonywano profilaktycznie zabiegi ochronne przed osutką i mączniakiem dębu.

Niekorzystne znaczenie ma zjawisko zamierania dębów. W Polsce obserwuje się je od lat czterdziestych ubiegłego wieku. Zjawisko to ma charakter cykliczny i jest związane ze specyficznym układem pogodowym powtarzającym się co kilkanaście lat. Za pierwotną przyczynę choroby uważa się niskie temperatury i niedobór wody, powodujące osłabienie drzew. W „latach suchych" najsilniej cierpią dęby rosnące na żyznych, ciężkich, gliniastych glebach, które uniemożliwiają rozwój głębokich systemów korzeniowych i dotarcie do wód gruntowych.

Istnieje także teoria, że przyczyną zamierania dębów jest letnie i zimowe zatykanie naczyń przez tzw. korki powietrzne (embolizm), powstające w wyniku zmian stosunków wodnych, suszy i zimowych mrozów oraz zaburzeń w przewodzeniu wody.

Osłabione niedoborem wody drzewa stają się podatne na atak owadzich szkodników wtórnych (głównie opiętków). Kolejnym ogniwem choroby jest zasiedlenie tkanek przez patogeny grzybowe (np. opieńka).

Zalecane działania ochronne:

• zmniejszenie lub rozproszenie ryzyka hodowlanego,
• dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk,
• stosowanie przebudowy drzewostanów z wykorzystaniem wielogatunkowej warstwy podszytowej,
• korygowanie planów hodowlanych podczas każdej rewizji urządzeniowej,
• maksymalne wykorzystywanie lokalnego materiału genetycznego,
• stosowanie przedplonów, kęp gatunków liściastych szybkorosnących, np. z klonów, budowanie wielogatunkowych dolnych warstw drzewostanu (rozpraszanie ryzyka hodowlanego),
• przyspieszanie pędzenia dębu metodami hodowlanymi poprzez wysadzanie dębu w towarzystwie gatunków konkurencyjnych,
• odnawianie dębu dużymi kępami o luźnej więźbie (rzędy z dębami co 5 m) w otoczeniu gatunków pionierskich i opiekuńczych.

Na terenie nadleśnictwa występuje zjawisko zamierania jesionu powodowane przez Heterobasidion annosum, obserwuje się również zamieranie olszy. Zjawisko to jest monitorowane, prowadzone są badania prowadzone przez placówki naukowe mające na celu opracowanie środków przeciwdziałania.

Ochrona lasu przed zwierzyną płową

Szkody powodowane przez zwierzynę stanowią problem w utrzymaniu dobrej jakości upraw i młodników w nadleśnictwie. Głównymi ich sprawcami jest łoś, jeleń i sarna.Liczne badania wykazały, że przy dużym przegęszczeniu łowisk, żadne zabezpieczające środki techniczne nie są skuteczne. Dotyczy to również grodzenia upraw i stosowania środków odstraszających, gdyż zwierzyna zmienia tylko miejsce żerowania. Ustalenie na właściwym poziomie stanu dużych roślinożerców prowadzi do zmniejszenia szkód w młodym pokoleniu lasu.Jedną z przyczyn wzrostu szkód jest ograniczenie bazy żerowej, w tym powierzchni otwartych.W bezpośrednich działaniach ochronnych w pewnym zakresie mogą być stosowane indywidualne środki zabezpieczające sadzonki przed zgryzaniem i spałowaniem,
a więc zabezpieczanie chemiczne repelentami, stosowanie osłonek oraz palikowanie. Jednak w miejscach szczególnie penetrowanych przez zwierzynę jedynym skutecznym zabezpieczeniem jest grodzenie upraw, które powinno być stosowane w stałych ostojach zwierzyny, a także wszędzie tam, gdzie jest obawa o skuteczność innych metod zabezpieczania. Poza grodzeniem upraw należy stosować metodę biologiczną, w której, między innymi, zagospodarowanie łowisk powinno zmierzać do poprawy bazy żerowej, czyli do zmiany ekologicznego krajobrazu lasu.

Plan ochrony przeciwpożarowej

Plan ochrony przeciwpożarowej opracowano w oparciu o § 103 i § 104 Instrukcji urządzania lasu, posługując się wytycznymi Instrukcji ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych, Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów,
a także innymi przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej. Zawiera on analizę zagrożeń wynikających ze stanu środowiska leśnego, w powiązaniu ze stwierdzonymi
w ostatnim dziesięcioleciu pożarami, a także sposobami zapobiegania pożarom i metodami ich zwalczania. Należy go traktować jako dokument pomocniczy do wykorzystania przez nadleśnictwo przy opracowaniu corocznych planów operacyjnych, zwanych ,,Sposobami postępowania na wypadek pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia dla obszarów leśnych".

Zagrożenie pożarowe lasu

Pod pojęciem zagrożenia pożarowego lasu rozumie się zaistnienie takich warunków, przy których możliwe jest powstanie pożaru w środowisku leśnym.

Najistotniejszymi czynnikami wpływającymi na stan zagrożenia pożarowego lasu są:

–         warunki meteorologiczne, w tym przede wszystkim: temperatura powietrza, wilgotność względna powietrza, opad atmosferyczny, zachmurzenie, promieniowanie słoneczne;

–         wilgotność pokrywy gleby, szczególnie jej martwych składników, na którą wpływ mają warunki meteorologiczne;

–         możliwość pojawienia się bodźców energetycznych zdolnych do inicjacji pożaru (np. ognisko, niedopałek papierosa, nieugaszona zapałka);

–         rodzaj leśnych materiałów palnych: skład gatunkowy i wiek drzewostanu, obciążenie ogniowe (ilość biomasy przeliczona na jednostkę powierzchni, wyrażona w kg/m² lub t/ha), ich struktura, skład chemiczny i właściwości fizyczne (zdolność pochłaniania wody - nasiąkania i przesychania).

Całość lasów nadleśnictwa została zakwalifikowana do II kategorii zagrożenia pożarowego (średnie zagrożenie pożarowe).

Zaliczenia do kategorii zagrożenia pożarowego dokonano zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 09.07.2010 roku (Dz. U. Nr 137 poz. 923).

Analiza sytuacji pożarowej w minionym okresie gospodarczym

W minionym okresie gospodarczym na terenie Nadleśnictwa Pomorze miały miejsce
4 pożary lasu na łącznej powierzchni 0,65 ha. Przeciętna wielkość pożaru wynosiła 0,16 ha. Przyczyną powstania pożarów było nieostrożne obchodzenie się z ogniem.