Wydawca treści Wydawca treści

historia nadleśnictwa

05.04.2024 | Urszula Jadeszko

Pracownicy Nadleśnictwa Hańcza (fot. z archiwum nadleśnictwa)

Nadleśnictwo Pomorze powstało w latach 1952/53, kiedy to podzielono Nadleśnictwa Krasnopol i Sejny na cztery Leśnictwa. W obecnym kształcie istnieje od roku 1973.

Historia lasów Nadleśnictwa Pomorze ściśle związana jest z istnieniem Puszczy Augustowskiej. Puszcza ta nazywana dawniej Sudawską lub Jaćwieską po założeniu miasta Augustów w roku 1561 przyjęła nazwę „Augustowskiej".

W wyniku podziału ziem pojaćwieskich między Litwę i Zakon powstały leśnictwa (puszcze): Merecka, Przełomska i Perstuńska zwana też Grodzieńską. Lasy Nadleśnictwa Pomorze stanowiły część Puszczy Przełomskiej, z wyjątkiem krańców północno-wschodnich, należących do Puszczy Perstuńskiej.

W 1589 r. lasy Nadleśnictwa Pomorze zostały włączone do ekonomiki Mariampolskiej stając się prywatną własnością panującego.

Początki służby leśnej (osoki) wywodzą się od osoczników (XV w.). Ich zadaniem było pilnowanie bogactw puszczańskich.

Od XVI wieku zaczęto pozyskiwać drewno, które spławiano rzekami Marychą, Czarną Hańczą
i Niemnem do Królewca lub Rozpudą, Nettą, Biebrzą i Wisłą do Gdańska.

Pierwsza wzmianka o miejscowości Pomorze pochodzi z 1568 roku. Był to ośrodek leśnictwa przełomskiego, siedzibą leśniczego był dwór Pomorze koło Gib. Zabudowania obecnego Nadleśnictwa Pomorze znajdują się w miejscu dawnej siedziby Leśniczych Przełomskich. Nazwa „leśniczy" określała dzierżawców dużych połaci puszczy, dorabiających się na dzierżawie wielkich fortun magnackich.

Włości folwarczne, wraz z całą puszczą, stały się w końcu XVII w. własnością Kamedułów. W latach trzydziestych XVIII w. powróciły
w ręce królewskie. W latach 1795 -1806 ziemie Suwalszczyzny znalazły się w zaborze Pruskim.

Puszczę Augustowską zaliczono do lasów rządowych. Wprowadzono wówczas nowy podział administracyjny dzieląc lasy puszczy na sześć leśnictw, a lasy dzisiejszego Nadleśnictwa Pomorze wchodziły w skład leśnictwa Pomorze. Dzieliło się ono na następujące straże: Maćkowa Ruda, Głęboki Bród, Wiłkokuk i Dymielowizna.

W 1807 r. puszcza znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego. Za czasów Królestwa Kongresowego, w latach 1823 - 1827, lasy obecnego Nadleśnictwa Pomorze wchodziły w skład leśnictwa Sejneńskiego. Po likwidacji Królestwa Kongresowego w 1864 r. lasy te przeszły na własność skarbu rosyjskiego i stan ten utrzymywał się do 1916 r.
Za czasów Królestwa Polskiego wybudowano Kanał Augustowski. Powstał on w latach 1824-1839 pod kierownictwem Ignacego Prądzyńskiego. Budowa kanału odbiła się niekorzystnie na środowisku przyrodniczym. Obniżenie poziomu wód gruntowych i powierzchniowych wpłynęło na zachwianie równowagi biologicznej w wielu ekosystemach leśnych
i bagiennych. Ułatwiony transport drzewa drogą wodną zintensyfikował eksploatację lasów.

Lasy Nadleśnictwa Pomorze zostały po raz pierwszy urządzone w roku 1840 metodą okresowo-powierzchniową. Puszczę podzielono na oddziały o powierzchni około 100 ha.

W okresie I wojny światowej Niemcy prowadzili rabunkową eksploatację puszczy. Zbudowali 4 tartaki w: Płocicznie, Augustowie, Bliźnie i Sajenku oraz kolejkę wąskotorową, łączącą część lasów puszczy z Płocicznem. Ponadto w Płocicznie powstała fabryka celulozy. W tym czasie wycięto 16772 ha drzewostanów, pozyskując około 4 mln m³ drewna. Powstałych zrębów nie odnawiano i nie prowadzono pielęgnacji drzewostanów.

W roku 1931 w Puszczy Augustowskiej przeprowadzono nadzwyczajną rewizję wszystkich planów urządzenia lasu. W trakcie jej prac Puszczę podzielono na dwa obręby, ustanowiono nowy podział powierzchniowy, tworząc oddziały o powierzchni około 25 ha.

W czasie II wojny światowej, lasy Nadleśnictwa Pomorze nie poniosły zbyt dotkliwych strat. Tereny te zostały włączone do Rzeszy i gospodarka była prowadzona raczej pod kątem hodowlanym niż eksploatacyjnym. Niemniej jednak prowadzono dosyć intensywne użytkowanie rębne. Wycinano drzewa na surowiec wywożony na zachód oraz na budowę umocnień wojskowych i dróg. Wiele zniszczeń spowodowały także bezpośrednie działania wojenne. W latach 1944-1945 wybuchło dużo pożarów, a część drzewostanów została silnie postrzelana.

Po drugiej wojnie światowej cała Puszcza z wyjątkiem wschodniej części nadleśnictw Hańcza i Sejny znalazła się w granicach Polski. Nastąpił nowy podział Puszczy na nadleśnictwa: Wigry, Suwałki, Rozpuda, Krasnopol, Sejny, Augustów, Szczebra, Białobrzegi, Rudawka i Krasne.

W latach 1952/53 podzielono Nadleśnictwo Krasnopol i Sejny na cztery nadleśnictwa: Maćkowa Ruda, Głęboki Bród, Pomorze i Czarna Hańcza.

W roku 1973 lasy Nadleśnictwa Czarna Hańcza i Nadleśnictwa Pomorze połączono
w jedną jednostkę administracyjną pod nazwą Nadleśnictwo Pomorze, składającą się z dwóch obrębów: Czarna Hańcza i Pomorze z siedzibą we wsi Pomorze.

Najnowsze aktualności Najnowsze aktualności

Powrót

Poszukiwania ofiar Obławy Augustowskiej

23.05.2016 | Krzysztof Maciejunas

fot. IPN

fot. M. Jarosz

Podczas trwających od 2015 roku prac IPN-u w poszukiwaniu ofiar Obławy Augustowskiej znaleziono kolejne szczątki zamordowanych żołnierzy.

W dniach 21-22 maja 2016 roku, na terenie Nadleśnictwa Pomorze, Białostocki Oddział Instytutu Pamięci Narodowej prowadził działania związane z poszukiwaniem ofiar Obławy Augustowskiej. Dzięki pomocy miejscowych leśników, wytypowano potencjalne miejsca pochówków ofiar i w skutek prowadzonych prac ekshumacyjnych odkryto kolejne szczątki żołnierzy polskich.

Przekopywanie potencjalnych lokalizacji dołów grobowych rozpoczęło się w 2015 roku. We wskazanej przez leśników mogile znaleziono w listopadzie 2015 roku szczątki dwóch osób. Jedna z ofiar miała owinięty długi drut wokół lewej nogi, a układ szczątków wskazuje, że osoba ta została wciągnięta do jamy grobowej przy pomocy tego drutu. Druga osoba miała nogi owinięte kablem i uszkodzoną czaszkę. W związku z małą ilością zebranego materiału genetycznego od rodzin ofiar Obławy Augustowskiej, służącego do badań porównawczych DNA, nie udało się dotąd zidentyfikować ciał.

W obu przypadkach zamordowanych pogrzebano w odległości kilkudziesięciu metrów od istniejących dróg, tak aby schować groby w leśnej gęstwinie. Dziś, po ponad siedemdziesięciu latach od tamtych wydarzeń, ślady po zbrodni zostały niemal całkowicie ukryte przez nowe pokolenia drzew i krzewów. Ziemia zabliźniła ślady po zapomnianych grobach przez co ich znalezienie na dużym obszarze Puszczy Augustowskiej jest niezwykle trudne.

- Obława Augustowska to największa powojenna zbrodnia na Polakach dokonana przez Sowietów. W lipcu 1945 roku, a więc już po zakończeniu II wojny światowej, na terenie Suwalszczyzny jednostki Armii Czerwonej oraz Wojsk Wewnętrznych NKWD przy współpracy funkcjonariuszy polskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, Milicji Obywatelskiej i miejscowych konfidentów przeprowadziły zakrojoną na wielką skalę obławę w celu wyeliminowania zbrojnego podziemia niepodległościowego. Aresztowano ponad 7 tys. osób, z których ponad 5 tys. po pierwszych przesłuchaniach zwolniono. 592 osoby związane z polskim podziemiem akowskim wywieziono w nieznanym kierunku i zamordowano.

Celem obławy było rozbicie oddziałów i struktur polskiego podziemia niepodległościowego, działających na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim – w Puszczy Augustowskiej i na terenach do niej przyległych. Sowieci, wspierani przez polski komunistyczny aparat bezpieczeństwa, przeprowadzili wiele lokalnych operacji, podczas których zatrzymywano zarówno ludzi podejrzanych o kontakty z partyzantką antykomunistyczną, jak i osoby zupełnie przypadkowe, przebywające jedynie poza swoim miejscem zamieszkania.

Brak żyjących jeszcze świadków tamtych tragicznych wydarzeń lub utrwalony strach przed ich ujawnieniem, a także brak pomocy ze strony rosyjskiej nie pozwoliły dotychczas rozwiązać tajemnicy powojennej zbrodni.

Dzięki wysiłkom rodzin ofiar oraz historyków reprezentujących różne środowiska naukowe wiele już wiemy o mocodawcach i sprawcach mordu, a także o samym mechanizmie prowadzonej eksterminacji. Ciągle jednak bez odpowiedzi pozostaje wiele pytań, w tym najważniejsze – gdzie są groby ofiar?

Nadleśnictwo Pomorze prowadzi ciągłą współpracę z IPN, polegającą na zbieraniu informacji o możliwych lokalizacjach starych mogił leżących na terenie leśnym oraz typowaniem potencjalnych dróg leśnych, którymi mogły być wywożone transporty więźniów.

W ubiegłym roku Sejm poparł ustanowienie 12 lipca Dniem Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej. Uchwałę przyjęto „W hołdzie Ofiarom Obławy Augustowskiej z lipca 1945 roku – bohaterom antykomunistycznego podziemia niepodległościowego, którzy nie pogodzili się z nową sowiecką okupacją, zamordowanym z rozkazu Stalina na terenie północno-wschodniej Polski w czasie pokoju po kapitulacji hitlerowskich Niemiec ustanawia się 12 lipca Dniem Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej z lipca 1945 roku"

Ponadto, co roku w Gibach, na wzgórzu będącym symbolicznym pomnikiem ofiar, odbywają się obchody upamiętniające rocznicę Obławy Augustowskiej. W intencji pomordowanych odprawiana jest Msza Święta oraz symboliczne złożenie kwiatów i oddanie hołdu ofiarom. fot. M. Jarosz

Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Białymstoku stworzyło stronę internetową www.oblawaaugustowska.pl, na której można znaleźć wyniki dotychczasowych badań naukowych nad przebiegiem Obławy, listy ofiar, ich zdjęcia, filmy, mapy, a także informacje o stanie śledztwa prowadzonego przez prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej. Portal będzie stale aktualizowany.