CO JEST DLA CZŁOWIEKA NAJWIĘKSZYM ZAGROŻENIEM W LESIE? – wbrew pozorom i opiniom pytanych o to ludzi, wcale nie czyhająca na leśnej ścieżce żmija, nie wściekłe lisy, nie zły niedźwiedź lub wilk, ani też spadające z drzew suche gałęzie! Paradoksalnie najniebezpieczniejszym zwierzęciem jest ledwo dostrzegalny gołym okiem, mały pajęczak –KLESZCZ!

W Polsce ok. 20% kleszczy jest nosicielami bakterii Borrelia burgdorferii, a każdego roku zaraża się nią ponad 3 500 osób. Poza tym pasożyt ten roznosi wiele innych ciężkich chorób, groźnych dla zdrowia a nawet życia ludzi i zwierząt.

Choć o kleszczach ostatnimi laty mówi się dużo, to chciałbym jeszcze raz przypominać podstawowe informacje o tym gatunku – jego biologii, przenoszonych przez niego chorobach oraz sposobach zabezpieczania się  przed ugryzieniem.

CZAS KLESZCZA

Najbardziej ostrożni powinniśmy być wczesną wiosną, latem i jesienią. Koniec kwietnia to okres wzmożonej aktywności kleszczy. Te najbardziej niebezpieczne postacie stadialne kleszczy aktywizują się przy temperaturze 7-10 st. C.

Największą aktywność kleszcze wykazują od kwietnia do czerwca oraz od września do października, jednak ze względu na zachodzące zmiany klimatyczne (ciepłe zimy, wilgotne lata), aktywność kleszczy w niektórych rejonach jest stała przez cały rok. Rozwojowi kleszczy sprzyja wysoka temperatura i wysoka wilgotność powietrza. Łagodna zima oraz wilgotne lato to również czynniki małej umieralności kleszczy, co zwiększa ich liczebność oraz tempo ich rozprzestrzeniania się.

Kleszcze przyciąga biały kolor, ciepło, ruch powietrza i zapach kwasu masłowego w pocie. Kiedy wyczują zapach człowieka lub zwierzęcia, spadają na ofiarę i szukają odpowiedniego miejsca do wkłucia. Ponieważ na część chorób przenoszonych przez kleszcze nie ma lekarstwa, najlepszą metodą uniknięcia problemów ze zdrowiem jest profilaktyczne unikanie zakażenia.

ZABEZPIECZANIE SIĘ

Podstawowymi sposobami ochrony przed kleszczami i przenoszonymi przez nie chorobami są:

•       odpowiedni ubiór (wysokie buty, długie spodnie (z nogawkami włożonymi do butów), bluza z długim rękawem, okrycie głowy),

•       unikanie siadania, leżenia na trawie i pod krzewami,

•       stosowanie długodziałających preparatów odstraszających kleszcze na skórę i ubranie,

•       staranne oglądanie ubrania po wyjściu z miejsc, gdzie mogą występować kleszcze,

•       dokładne przeglądanie powierzchni ciała oraz wczesne i ostrożne usuwanie kleszcza ze skóry (pamiętaj o tym, aby szczególnie dokładnie obejrzeć dziecko).

Nie zapominajmy również o zwierzętach, zwłaszcza jeśli spacery miały miejsce w rejonach szczególnie niebezpiecznych, na obszarach występowania dużych populacji kleszczy (lasy liściaste, wysokie trawy, krzewy). W przypadku zwierząt w ramach profilaktyki, również warto stosować preparaty odstraszające kleszcze.

GDY UGRYZIE

Samo wkłucie się kleszcza nie jest niebezpieczne! Niebezpieczne staje się wówczas, kiedy kleszcz jest zakażony, a nasz organizm daje pierwsze, niepokojące objawy. Bezpośrednim skutkiem ugryzienia przez kleszcza są zmiany skórne w miejscu ukłucia, w postaci odczynu zapalnego o różnym nasileniu. Pasożytowanie kleszczy może wywołać też ogólnoustrojowe reakcje organizmu i toksykozy (wstrząs, porażenie kleszczowe), powstające pod wpływem substancji biologicznie czynnych wprowadzonych ze śliną kleszcza do krwioobiegu żywiciela.

Szczególnie niebezpieczna sytuacja występuje wówczas, gdy dochodzi do zakażenia patogenami (bakterie, wirusy) powodującymi choroby. Do najbardziej niebezpiecznych zaliczamy: boreliozę, kleszczowe zapalnie opon mózgowych i mózgu (KZM) oraz gorączki plamiste, babeszjozę i anaplazmozę. Największą zapadalność na te choroby odnotowuje się na terenach województwa: podlaskiego, warmińsko – mazurskiego i dolnośląskiego.

Po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza, wirusy dostają się do krwioobiegu żywiciela już w momencie ukłucia, natomiast krętki – do 72h (najwięcej bakterii przenika po 24 godzinach żerowania). To dlatego tak ważne jest jak najszybsze usunięcie pasożyta ze skóry.

W przypadku wystąpienia któregoś z objawów po ukąszeniu kleszcza, należy najszybciej zgłosić się do lekarza:

- Przy zakażeniu krętkami – pojawia się rumień wędrujący (w 50 - 90% przypadków).

- Przy gorączce plamistej – pojawia się rana ze strupem w miejscu ukłucia z towarzyszącym rumieniem i powiększeniem węzłów chłonnych.

- Przy babeszjozie i anaplazmozie – występuje gorączka powyżej 38°C.

- Przy kleszczowym zapaleniu opon mózgowych i mózgu – poprzedzona okresem bezobjawowym trwającym od 4-28 dni I faza choroby przebiega z objawami grypopodobnymi. Następnie choroba przechodzi w ok. 8 - dniowy powtórny okres bezobjawowy, po czym rozpoczyna się II faza choroby w postaci: wysokiej gorączki, zaburzeń świadomości, śpiączki, zaburzeń psychicznych, oczopląsu, światłowstrętu, bólów głowy i wymiotów.

 Jedyną formą ochrony przez kleszczowym zapaleniem opon mózgowych i mózgu (KZM) jest szczepienie!

Szczepi się wg schematu: I dawka, II dawka (1-3 miesięcy po pierwszym szczepieniu) i III dawka (9-12 miesięcy po drugim szczepieniu). Najkorzystniej jest rozpocząć szczepienia w okresie zimowo - wiosennym. Jeśli I dawka szczepionki zostanie podana w okresie letnim, zaleca się podanie II dawki szczepionki już po 2 tygodniach od pierwszego szczepienia w celu osiągnięcia jak najwyższego miana przeciwciał! Po zakończonym cyklu szczepień podstawowych zalecane jest przyjmowanie co 3 lata dawki przypominającej. Przechorowanie KZM daje trwałą odporność organizmu na ponowne zakażenie wirusem KZM.

Przechorowanie boreliozy nie chroni przed ponownym zachorowaniem!!!

JAK SKUTECZNIE USUNĄĆ KLESZCZA?

Kiedy już dojdzie do ukłucia przez kleszcza należy go jak najszybciej usunąć, ponieważ im dłuższy czas żerowania, tym większe prawdopodobieństwo zakażenia patogenem.

Kleszcze możemy usuwać sami - specjalistycznymi przyrządami dostępnymi w aptekach lub pęsetą albo zdać się na fachową pomoc personelu przychodni lekarskiej.

 Nigdy nie należy kleszcza: wyciągać „gołymi" palcami, zgniatać, wyciskać, przypalać, smarować kleszcza tłuszczem (masło, oliwa). Są to substancje, które odcinają dopływ powietrza kleszczowi – wówczas kleszcz się dusi i wymiotuje, wydalając do krwi żywiciela krętki (Borrelia burgdorfeii).

 Po wyjęciu kleszcza trzeba dokładnie oczyść i zdezynfekuj miejsce ukłucia wodą utlenioną.  Usuniętego kleszcza należy zawinąć w np. papierowy ręcznik i skutecznie spalić lub utopić. ➢ Po ukąszeniu należy stale obserwować miejsce ukąszenia, przez ok. 30 dni oraz zwracać uwagę na ewentualne zmiany skórne: zaczerwienienie, obrzęk. W razie potrzeby, należy koniecznie skonsultować z się z lekarzem._